Ooit was er een tijd – die van Henry Faas – dat De Volkskrant – onder zijn leiding – veel schreef over de PPR. Volgens sommige journalisten – later – ook wel tegen hun zin.
De historische banden tussen de van oorsprong katholieke Volkskrant en de NKV (de katholieke vakbeweging) speelden daar zeker in een rol in. Nu duurde het vier maanden voordat er afgelopen zaterdag een – best aardig – stukje van Jan Tromp over een nieuw boek over de geschiedenis van de PPR in de krant stond.
Tromp zegt dat de PPR bij uitstek de belichaming was van de sentimenten uit die periode. De wereld moest veranderen, mooier, schoner en eerlijker worden. Zo werd ik – ergens in de loop van 1973 – ook lid. Ik zag in de PPR een mogelijkheid om te werken voor mijn belangrijkste ideaal: democratisering en meer zeggenschap voor mensen.
Het roept natuurlijk veel herinneringen op en ik vind het leuk om daar wat van te delen. In een ‘opmerking’ hieronder mijn ‘eerste’ overpeinzingen. Die mag je best overslaan.
Uit een bijeenkomst in 2018 om het moment in 1968 te herdenken dat de PRR werd opgericht (op de historische plek van de oprichting: De Meerpaal in Dronten) vloeide het initiatief voort om een boek over de PRR te laten schrijven. In februari 2020 was een bijeenkomst als aftrap voor het onderzoeks- en publicatieproject. Daar wist ik mij ongevraagd en een beetje brutaal in de begeleidingsgroep te dringen. Daarna waren bijeenkomsten door corona alleen digitaal mogelijk. Zo waren er te weinig beïnvloedingsmomenten. Maar ik kom nu tenminste wel één keer – in het dankwoord – in het boek voor.
De bundel is geschreven door jongere wetenschappers, die zelf geen eigen herinneringen aan die tijd hadden. Zij kwamen tot twee voor hen verrassende ontdekkingen. Ten eerste dat de PPR in de jaren zeventig veel van de actuele (crisis-)vraagstukken al agendeerde. En als tweede dat GroenLinks gezien kan worden als een voortzetting van de PPR.
Dat is mede te danken aan de keuze die de initiatiefnemers bij het project hebben gemaakt: het onderzoek te beperken tot een ideeëngeschiedenis. Het is dus geen complete geschiedschrijving. De politieke en strategische discussies komen alleen in afgeleide vorm aan de orde.
Een groep oorspronkelijke Christen-Radikalen (Groep van KVP- en ARP-leden) was actief betrokken bij de reünie en het boek. Hun blik op de geschiedenis heeft veel invloed gehad op de inhoud van het boek.
Terwijl, vanaf het begin van de PPR, ook leden actief waren uit andere inspiratiebronnen dan het Christelijk geloof. Ik plaatste een kritische noot bij het laatste boekconcept dat in de gemaakte selecties mensen die belangrijk zijn geweest binnen de PPR niet of onvoldoende aan de orde komen. Ik noemde als voorbeeld dat Wim de Boer, die een belangrijke rol speelde bij de totstandkoming van GroenLinks.
Voor mijzelf kort samengevat. Na mijn ‘anarchistische’ buitenparlementaire periode kwam ik – in de periode 1972-1973 – mede door de discussies binnen de kringen van de alternatieve Haagse ‘scene’ (Sosjale Joenit, SWEM, Paart van Troje) tot de conclusie dat het beter was om bestaande organisaties van binnenuit te beïnvloeden. Dus werd ik lid van de Abva en dubbel-lid van PvdA – de partij van mijn ouders die ik verlaten had – en de PPR. (Dubbel lidmaatschap was mogelijk in kader van progressieve samenwerking) Met het idee in beide partijen actief te worden en later een definitieve keuze te maken. Maar toen ik voor de eerste keer een uitnodiging kreeg voor de jaarvergadering van ‘mijn’ PvdA-Afdeling Scheveningen was ik al op veel fronten aktief binnen de PPR. Dat mijn toenmalige strijdmakker Jack Verduyn Lunel me was voorgegaan in de keuze voor de PPR hielp daarbij. De PSP viel voor mij af, want dat vond ik een partij die vooral exegetische discussies (Maakte ooit als bezoeker op een partijcongres een lange discussie mee over de juiste definitie van het ‘proletariaat’) voerde over de juiste principes en te weinig gericht was op het bereiken van resultaten. Meer intentie dan resultaatgericht (of in ‘managementspeak’ meer in- dan output). En de CPN kwam gewoon niet in mijn gedachten op. Deels door mijn sociaaldemocratische opvoeding in de Koude Oorlogsjaren, maar vooral door het optreden van die partij in de eerste jaren van de Vietnam-beweging.
De interne discussies binnen de PPR over de politieke strategie komen in het boek weinig aan bod. In de basis ging die over de vraag hoe de meeste invloed te krijgen: door vooral te streven naar bestuursmacht of, en dat was mijn lijn, punten op de politieke agenda te plaatsen op basis van inhoudelijke analyse en discussies. Op termijn dacht ik daarmee meer effect te bewerkstellingen dan met het op basis van compromissen een beetje mogen meeregeren. Een lijn die de Partij van de Dieren ook al jaren volgt. Daarmee stond ik regelmatig tegenover de oorspronkelijke oprichters.
Daarbij definieerde ik de PPR veel meer in relatie tot de sociaaldemocratische (linkse)’ beweging dan binnen de christendemocratische stroming. Interne discussies zijn nooit te vangen in één tegenstelling, maar zijn meer dimensioneel. Generatie en sociale afkomst speelden in ieder geval ook een rol. De groep oprichters had een behoorlijk elitair gehalte. Er zijn veel meer mensen die ‘De Jong’ heten dan ‘Jurgens’ of ‘De Gaay Fortman’. In mijn reactie op het boekconcept schreef ik:
”Ik heb de consequente keuze die deze mensen hebben gemaakt voor hun idealen altijd bewonderd omdat zij daarmee ook buiten de vertrouwde sociale kringen traden. Maar in veel – ook inhoudelijke – discussies wreekte zich het gebrek aan eigen ervaring met de sociale ongelijkheden in Nederland een rol.”
Er valt nog heel veel over te zeggen. Ook in tegenspraak met dit boek. En ben ik van plan ook nog wel te gaan doen. Maar om dat ook meer dan alleen maar impulsief en intuïtief te doen heb ik nog heel wat tijd nodig om mijn archieven en mijn gedachten op orde te brengen.
Reactie Dilia van der Heem
Jammer dat Jan Tromp het boek zo sterk in het verleden plaatst in plaats de lessons learned met het heden en toekomst te verbinden. Want die staan ook te lezen in de bundel.
